De weersverwachting zag er niet heel goed uit vanochtend: vanaf de middag zou het hele tijd regenen. Philippe had voor zowat de ganse dag wandelingen in Vilnius uitgestippeld, dus dat plan zouden we voor een stuk moeten aanpassen. Maar de dag begon dus droog en dus konden we beginnen met een wandeling door de oude stad.
Vóór de Tweede Wereldoorlog kende Litouwen een zeer grote en invloedrijke Joodse gemeenschap. Vilnius werd ook wel eens “het Jeruzalem van het Noorden” genoemd, omdat er 60.000 Joden leefden. De Joodse cultuur was diep verweven met het Litouwse stadsleven en de economie. Tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog werden in Litouwen ongeveer 200.000 Joden vermoord, vaak met actieve medewerking van Litouwse collaborateurs. Na de oorlog en tijdens de Sovjetperiode werd over de Holocaust in Litouwen nauwelijks gesproken, en werd de rol van Litouwse collaborateurs vaak verzwegen of ontkend. Na de onafhankelijkheid werd de nadruk gelegd op het eigen slachtofferschap onder Sovjetrepressie, waardoor de Joodse tragedie naar de achtergrond verdween.
Vilnius kende tijdens de nazi-bezetting twee Joodse getto’s: het grote getto en het kleine getto. Beide werden in september 1941 opgericht en lagen in de oude binnenstad, gescheiden door de Vokiečių (Duitse) straat. Het grote getto was bedoeld voor arbeidsgeschikte Joden en bestond bijna twee jaar, terwijl het kleine getto vooral werd gebruikt voor mensen die als ‘onproductief’ werden gezien en massaal vermoord werden.
In het grote getto bevindt zich de grote synagoge. Ze werd gespaard door de nazi’s omdat het gebouw als opslagplaats werd gebruikt. In 1995 werd ze gerestaureerd. Ze is de enige die is overgebleven van de 105 synagoges van de stad in de periode voor 1940.
Op de hoek van Mésinių en Dysnos trekt een bescheiden bronzen beeld de aandacht. Het stelt een oude meneer met hoed voor, en ernaast staat een klein meisje met een kat. Dit onschuldige en heel eenvoudige tafereel brengt op prachtige wijze hulde aan dokter Tsemak Shabad, die de armen van het getto verzorgde en vaak ook eten gaf. Zijn edelmoedigheid werd tot ver buiten de wijk en de Joodse gemeenschap erkend.
In de barokke Sint-Catharinakerk mochten we geen foto’s maken, want de voorbereidingen werden er getroffen voor de proclamatie van de European Humanities University (#EHU) die even later van start zou gaan. Later zouden we ook in de Sint-Janskerk iets gelijkaardigs zien. Kerken zijn hier blijkbaar geliefde plaatsen voor proclamaties.
In de kerk van de Heilige Geest was de moderne tijd gearriveerd, met een handig projectiescherm 🙂
We bezochten ook de binnenplaatsen van de universiteit en namen een kijkje in de leeszaal van de bibliotheek.
De Stanislova Bazilika – kathedraal met het uiterlijk van een basiliek – is dé trots van Vilnius én Litouwen én het symbool van het Litouwse katholicisme, maar kon mij weinig bekoren. Ik heb binnen dan ook maar 1 foto gemaakt.
Intussen was het inderdaad beginnen druppelen en dus trokken we naar Senatorių Pasažas, een “sustainable food hub in Vilnius Old Town”, waar we lunchten bij Grūdas.
De regen was intussen vrij stevig geworden en dus beslisten we om de rest van de wandeling voor morgen te laten en trokken we naar Museum of Occupations and Freedom Fights, iets wat voor morgen op het programma stond. Dit gebouw was het ministerie van Binnenlandse Zaken tijdens de Sovjettijd, wat eigenlijk synoniem staat voor het hoofdkwartier van de KGB. Het museum heet officieel het ‘Museum van de Genocide Slachtoffers’, wat gezien de rol die een aantal Litouwers gespeeld heeft in de grote genocide van de Tweede Wereldoorlog een wat misleidende naam is. Ik werd er niet veel wijzer van: het is een erg oubollig museum, vol kleine kamertjes met ellenlange teksten – die je dan ook nog niet goed kan lezen omdat er telkens wel iemand voor staat. In de kelder zijn er de ondergrondse cellen, de verhoorkamers en de executieruimte met afvoerputje om het bloed van de doodgeschoten ‘misdadigers’ weg te spoelen.
Intussen was mij opgevallen dat er enorm veel veiligheidscamera’s in Vilnius hangen. Je kan geen 10 meter lopen, of je ziet zo’n camera.
Tegelijk is de oorlog in Oekraïne niet ver weg: op de deur van een koffiehuis zag ik de melding “do not enter if you think putin is cool”, overal in de stad zijn er bordjes die aangeven waar er schuilkelders zijn en op alle bussen staat vooraan “Vilnius ❤️Ukrainą”.
Als ik in het buitenland ben, ben ik ook altijd erg geïnteresseerd in dingen die anders zijn dan bij ons. Zo wordt er hier op een aparte manier omgegaan met dagaanduidingen. In plaats van de namen of afkortingen van de dagen van de week, worden symbolen gebruikt. Heel vaak zijn dat dan de Romeinse nummers I tot VII, maar soms ook 7 Arabische cijfers of 7 andere symbooltjes.
Omdat het nog steeds aan het regenen was, trokken we naar een ander museum, eentje die niet op de planning stond: het MO Museum (MO muziejus), een museum voor moderne kunst ontworpen door Daniel Libeskind en geopend in 2018. De huidige tentoonstelling “From Within” gaat over de impact van kunst op emotionele gezondheid en kon ik wel smaken. Het plaatst Litouwse moderne en hedendaagse kunst van de jaren 1940 tot heden in het kader van psychologie en de audiogids doet je bij een aantal van die werken nadenken over je emoties, gedachten en ervaringen als je kunst ziet.
