Vandaag was vooral een reisdag. In de voormiddag bezochten we nog het Bezettingsmuseum in Riga – een aanrader! – en daarna zaten we ruim 4 uur in de bus om het derde land op deze reis aan te doen: Estland. Weinig foto’s dus vandaag, maar wel de gelegenheid om je nog wat meer informatie te geven over de Baltische Staten. Dingen die ik nog niet wist, en misschien jij, de bezoeker van deze blog, ook niet.
Ons laatste bezoek in Riga was dus het Bezettingsmuseum. Officieel heet het “Latvijas Okupācijas muzejs”, wat je kan vertalen als “Museum van de Bezetting van Letland”). Het is volledig gewijd aan de periode van 1940 tot 1991, toen Letland achtereenvolgens werd bezet door de Sovjet-Unie, Nazi-Duitsland en opnieuw de Sovjet-Unie. Het museum is opgericht in 1993 en bevindt zich vlakbij het oude centrum. Het heeft een heldere, chronologische opzet en is een pak interessanter, mooier en completer dan het Museum van de Genocide Slachtoffers dat we in Vilnius bezochten.
Tussen 1940 en 1991 kende Letland een ingrijpende periode van bezettingen en onderdrukking. In 1940 werd Letland, na het Molotov-Ribbentrop Pact tussen Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie, voor het eerst bezet door de Sovjet-Unie. Dit betekende het einde van de Letse onafhankelijkheid en het begin van massale repressie, waaronder arrestaties en deportaties van duizenden Letten naar Siberië.
In 1941 werd Letland bezet door Nazi-Duitsland, wat leidde tot de Holocaust en de vernietiging van de Joodse gemeenschap in Letland, evenals verdere onderdrukking van de Letse bevolking. In eerste instantie zagen heel wat Letten de Duitsers als bevrijders, maar al heel snel bleek dat de nazi’s zo mogelijk nog erger waren dan de Sovjets.
Na de terugtrekking van de Duitsers in 1944 volgde een tweede Sovjetbezetting, die tot 1991 duurde. Gedurende deze periode werden opnieuw veel Letten gedeporteerd, vond er russificatie plaats en werd de Letse cultuur onderdrukt. Pas in 1991, met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, herwon Letland zijn onafhankelijkheid.
Het verzet tegen de bezettingen in Letland organiseerde zich op verschillende manieren, met als bekendste vorm de Woudbroeders. Dit waren gewapende partizanengroepen die zich vooral in de bossen en moerassen schuilhielden om aan arrestatie, deportatie of dienstplicht in het Rode Leger te ontkomen, maar ook om actief gewapend verzet te plegen tegen de Sovjetbezetter. De Sovjetveiligheidsdiensten (NKVD) traden extreem hard op tegen het verzet, met massa-arrestaties, deportaties en executies tot gevolg. De meeste verzetsgroepen werden uiteindelijk uitgeschakeld; slechts enkelen overleefden tot de jaren vijftig.
De NKVD (Народный комиссариат внутренних дел) was het Volkscommissariaat voor Binnenlandse Zaken van de Sovjet-Unie. Het was een van de machtigste staatsorganen van de Sovjet-Unie en vooral berucht vanwege zijn geheime politie- en veiligheidsdiensten. De NKVD was verantwoordelijk voor de binnenlandse veiligheid, het opsporen van “vijanden” van het regime, en het uitvoeren van repressieve maatregelen zoals arrestaties, deportaties en executies. De NKVD speelde een centrale rol tijdens de Grote Terreur onder Stalin en was direct betrokken bij de onderdrukking van de bevolking in de Baltische staten, waaronder Letland. In 1954 werd de NKVD opgevolgd door de KGB.
Na de middag reden we dan met een bus van LuxExpress naar Estland. Wat ons daar vooral opviel was de armoede in het grensstadje Valga. Dat ligt net over de grens met Letland, en daar hield de bus 5 minuten halt. De huizen zagen er armoedig uit en het busstation, nauwelijks die naam waardig, gaf mij de indruk dat we hier nog in het Sovjet-tijdperk zaten. We hadden eerlijk gezegd het tegenovergestelde verwacht, nl. dat Estland welvarender zou zijn dan Letland. Intussen zijn we in Tartu, de op een na grootste stad van Estland en daar zie je die armoede minder – al hebben we hier al wat daklozen gezien, de eersten op onze trip.
Tartu is vooral bekend als universiteitsstad: de Universiteit van Tartu, opgericht in 1632, is de oudste en belangrijkste universiteit van Estland en trekt veel studenten uit het hele land en daarbuiten. Die hebben nu vakantie, dus de stad is wat rustiger dan normaal. Maar het was bijzonder warm toen we hier toekwamen rond 17u (31 graden) en dus zat er heel wat volk op de terrasjes van de bars langs de oevers van de Emajõgi-rivier. We vonden dat we, na die lange busrit, ook een drankje hadden verdiend en dus genoten we van een mojito langs het water.
PRAKTISCH
- LuxExpress: comfortabele moderne bussen tussen alle grote hoofdsteden in de Baltische regio